Brzechwa i Tuwim dlo śląskich dziecek. [POSŁUCHAJ MARKA SZOŁTYSKA]

Maria Zawała

"Kole rzyczki wele krzoczka żyła kaczyca-dziwoczka". Poznajecie ten polski wierszyk? Marek Szołtysek przetłumaczył go na śląski.

Na leżance legnoł lyń,/ I sie lyni cołki dziyń" - tak, to bardzo znany wierszyk Brzechwy. Po śląsku brzmi zabawnie. Podobnie jak śląska wersja wierszyka o kaczce-dziwaczce. "Brzechwa dlo dziecek" to druga książka z wierszami polskich poetów przetłumaczona na język śląski przez Marka Szołtyska, pisarza, publicystę m.in. Dziennika Zachodniego, nauczyciela historii, ale przede wszystkim Ślązoka i autora wielu poczytnych książek o Śląsku! Wcześniej przetłumaczył wiersze Tuwima.

Pomysły rodem z... Kaszub

"Już damfmaszyna stoi na glajzach,/Srogo jak pieron, tusto jak szpajza,/ Czeko jom rajza". To "Lokomotywa" Tuwima. Po śląsku.

Czytanie śląskich wersji wierszy może być bardzo wesołym zajęciem. No bo jak tu się nie uśmiechnąć już przy tytułach.
U Brzechwy: Kaczyca-dziwoczka, Stanik Wrazidlok, Chwolno rzić, czy Siedmiomilowe szczewiki.
U Tuwima: Elefant Trompeta, Ptosie radyjko, Brele, Oberiba, Niyskory słowik, Zosiaczka Łonaczka, We fligrze, Wojok Beblała.

Pomysł na tłumaczenie klasyków polskiej literatury zrodził się rok temu na... Kaszubach. Przekładu Tuwima, a teraz Brzechwy dokonał na kaszubski tamtejszy poeta, kompozytor i animator kultury, Tomasz Fopke. Autorzy projektu zaproponowali to samo Ślązakom. Przekładu na ślonską godkę podjął się Marek Szołtysek. Książkę "Brzechwa dlo dziecek" wydało gdańskie wydawnictwo Oskar. Podobnie jak rok temu Tuwima po śląsku. Wiersze w obu książkach uzupełniają ilustracje w wykonaniu Jarosława Wróbla.

Śląski kotek miauczy jak polski
Gdy zapytać, co sprawiło autorowi najwięcej problemów z tłumaczeniem, Szołtysek odpowiada bez zastanowienia: - Miauczący kotek Tuwima. Poeta miał bowiem łatwo: "Miauczy kotek: miau! Coś ty, kotku, miał? - jest rym. A po śląsku trzeba by powiedzieć; "Coś ty kotku mioł?" I nie ma rymu, bo śląski kotek miauczy jak polski - śmieje się Szołtysek.

- Postanowiłem pogodzić oba kotki - dodaje Szołtysek. I wyszło coś takiego:
"Polski kocik "miał",/ Ślonski - mlyko "mioł",/Czyli oba mlyko mieli,/ Yno wszyjsko wytrombiyli./ A jeszcze by chcieli."
-W tłumaczeniu nie tyle idzie o wierność, co o zachowanie dowcipu - wyjaśnia Marek Szołtysek.

Bojki śląski i inne graczki
"Brzechwa po śląsku, czyli "Brzechwa dlo dziecek" oraz Tuwim po śląsku to niejedyna propozycja Szołtyska dla najmłodszych. W swoim dorobku autor ma także m.in. "Bojki Śląskie" - po śląsku i o Śląsku, książkę, w której znalazły się wierszyki, śląskie kolorowanki i "bojki o bebokach, skrzotach, szczigach, heksach, utopkach, piecuchach i podciepach".

Marek Szołtysek napisał też "Graczki, zabawki i zabawy śląskie". Klipa, duczka, zuska, bednorki, cinkanie, robienie flinty na druciki, bachroczka, łuku szpulowego. Tak, takie zabawy przyciągały kiedyś uwagę i nadal są interesujące dla wielu śląskich dzieciaków.

Marek Szołtysek jest absolwentem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Od wielu lat mieszka w Rybniku, gdzie pracuje też jako nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie. Ma żonę i szóstkę dzieci. Jest właścicielem wydawnictwa "Śląskie ABC". W każdy piątek jego felietony można czytać w Magazynie "Dziennika Zachodniego".

Posłuchaj fragmentu wiersza "Kaczyca-dziwoczka", czyli "Kaczka-dziwaczka" Jana Brzechwy w tłumaczeniu i wykonaniu Marka Szołtyska

[Kliknij i posłuchaj] Kole rzyczki wele krzoczka Żyła kaczyca-dziwoczka, Na rzici niy usiedziała I bele kaj wandrowała Do golacza podeptała: "Kyjzy bych se kupić chciała!" Zaś w aptece konsek dalij: "Mlyka byście mi sprzedali!" ...