Profesor z Kielc wyrusza na poszukiwania kaukaskich wampirów
Kaukaz to raj dla botaników. Do tego raju wybiera się dr hab. Renata Piwowarczyk, prof. UJK z Instytutu Biologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.
Stało się to możliwe dzięki grantowi z National Geographic. Pomimo dużej konkurencji z naukowcami z najlepszych europejskich uniwersytetów, między innymi z Wielkiej Brytanii, Niemiec, Szwecji, Norwegii czy Finlandii, prof. Renata Piwowarczyk otrzymała w październiku 2016 roku dofinansowanie projektu badań w ramach Global Exploration Fund - Northern Europe Grant. To fundacja, która wspiera wyjątkowe projekty naukowo-eksploracyjne realizowane przez pracujących w najtrudniejszych warunkach terenowych naukowców i badaczy.
- Tereny Kaukazu są wyjątkowo bogate botanicznie. To jeden z 34 tak zwanych gorących punktów światowej bioróżnorodności – podkreśla profesor Renata Piwowarczyk. W ostatnich trzech latach często je eksplorowała, podczas czterech wypraw do Gruzji i Armenii.
Projekt kierowany przez kielecką botanik nosi nazwę „Fascynujące rośliny pasożytnicze – Orobanchaceae Kaukazu (Zachodnia Azja) – fitogeografia, taksonomia, zakres żywicieli i ewolucja”. Zbadane zostaną rośliny pasożytnicze z rodziny zarazowatych. - Są to unikatowe rośliny, całkowicie bezzieleniowe, ale niezwykle kolorowe i piękne nawet w różnorodności gatunków kaukaskich. Nie posiadają typowych liści, a zamiast korzeni wykształcają specjalne ssawki, którymi przyczepiają się do korzeni rośliny żywicielskiej i z niej czerpią substancje odżywcze – tłumaczy prof. Renata Piwowarczyk. W świecie roślin możemy je uznać za wampiry. I to w dodatku piękne wampiry.
Obszar zakaukasko-środkowoazjatycki to prawdopodobnie centrum powstania tych roślin. Wiele z nich to endemity, gatunki znane tylko z jednego miejsca lub regionu na świecie. Ich rozmieszczenie, fitocenozy i zakres żywicielski na Kaukazie nie są jednak nadal wystarczająco poznane i ich analizy wymagają jeszcze wielu lat badań terenowych i laboratoryjnych. Jest to szczególnie ważne, bo dane literaturowe w większości są przestarzałe i wymagają gruntownej rewizji.
Dzięki grantowi National Geographic w 2017 roku zorganizowane zostaną dwie kaukaskie wyprawy, wiosenna i letnia. W sumie naukowcy przebywać tam będą 50 dni. W projekcie uczestniczą badacze z Uniwersytetu Jagiellońskiego - genetycy i bioinformatycy: dr hab. Grzegorz Góralski, dr Dagmara Kwolek oraz mgr Magdalena Denysenko, którzy zajmą się badaniami genetycznymi dotyczącymi ewolucji tych roślin. Oprócz Polaków, są także etnobotanicy i taksonomowie: dr Nune Karthasyan i dr Narine Zakaryan z Yerevan State University w Armenii. Dołączą do polskiej grupy w celu analiz właściwości leczniczych pasożytów oraz ich żywicieli w tradycyjnej ormiańskiej medycynie, a także weryfikacji gatunków rodzimych żywicieli.
Podczas wcześniejszych wypraw profesor Renaty Piwowarczyk na Kaukaz udało się odkryć kilka nowych dla nauki gatunków roślin pasożytniczych. Część jest jeszcze analizowana przy współpracy z botanikami z Hiszpanii, Gruzji, Azerbejdżanu i Iranu. Dotychczasowe odkrycia są na tyle istotne, że pozwolą zapisać się na stałe w historii badań florystycznych Kaukazu, a zebrany materiał botaniczny złożony zostanie w herbarium Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach i udostępniony dla naukowców z całego świata.