Męska antykoncepcja to nie tylko prezerwatywy
- Póki co jedyną w pełni skuteczną metodą antykoncepcji męskiej jest wazektomia. Zabieg jest odwracalny, ale jak żyję jeszcze nie spotkałem pacjenta, który chciałby to odwrócić - mówi lek. Grzegorz Nowak, specjalista urolog, FEBU, MBA, koordynator Oddziału Urologii Szpitala Jednego Dnia Hipokrates w Toruniu.
Ciężar odpowiedzialności za poczęcie dziecka przez długi czas spoczywał wyłącznie na kobietach, a i dziś większość dostępnych metod i środków antykoncepcyjnych kierowana jest do pań. Dlaczego?
Rzeczywiście, w świadomości społecznej dominuje przekonanie, że antykoncepcja dotyczy przede wszystkim płeć piękną. Jedna z pierwszych, znana większości i w niektórych społecznościach nadal stosowana metoda na „kalendarz”, jest w pełni kontrolowana przez kobietę. Polega ona na wstrzemięźliwości seksualnej w trakcie dni płodnych, które trwają różnie długo, więc jest to metoda niepewna i ryzykowna. Ale ze względów ideowych, wyznaniowych czy innych, była i jest często stosowana i kojarzona z kobietą. Poza tym, ze względu na uwarunkowania fizjologiczne czy anatomiczne, wiele zbadanych i szeroko stosowanych metod antykoncepcyjnych, tj. hormonalne środki antykoncepcyjne czy wkładki wewnątrzmaciczne („spirale”), kierowanych jest bezpośrednio do kobiet. Możliwe, że właśnie dlatego antykoncepcja kojarzona jest głównie z płcią żeńską, aczkolwiek nie jest to słuszne zakorzenienie w świadomości społecznej, ponieważ wiele metod dotyczy przecież mężczyzn.
Na czym polega trudność kontrolowania płodności u mężczyzn?
Przede wszystkim na tym, że mężczyzna, o ile jest zdrowy, jest płodny praktycznie przez cały czas i całe życie. Poza tym ejakulat (sperma) oraz preejakulat (wydzielina z cewki moczowej) zawierają setki milionów komórek rozrodczych – plemników, a kobieta w trakcie jednego cyklu miesiączkowego produkuje tylko jedną lub kilka komórek jajowych. To olbrzymia różnica. Nie można jednak powiedzieć, że termin „antykoncepcja” zarezerwowany jest tylko dla kobiet. Od wieków szeroko stosowana jest męska antykoncepcja. Wielu z nas zna lub słyszało o metodzie stosunku przerywanego („na spadochroniarza”), która polega – używając terminologii medycznej – na zakończeniu penetracji członkiem pochwy przed wytryskiem. Jest ona z wielu powodów równie ryzykowna jak sport ją potocznie określający. Poza tym od lat szeroko stosowane są prezerwatywy, a od wieków wykorzystywane były ich pierwowzory, wykonane z różnych materiałów czy fragmentów zwierząt.
Prezerwatywy są najprostszą i najbardziej popularną metodą dostępną dla facetów, ale też nie są pozbawione wad...
Rzeczywiście, tak jak Pan wspomniał, mają one swoje wady i zalety. Do wad na pewno należy zaliczyć zmniejszenie przyjemności doznań podczas zbliżenia, która przez niektórych jest wręcz nie do zaakceptowania. Poza tym kondoma trzeba po prostu mieć przy sobie, co często jest problemem i pewnie każdy mężczyzna stosujący tę metodę antykoncepcji się o tym przekonał. Mówiąc o wadach nie sposób nie wspomnieć też o kosztach prezerwatyw, które są coraz większe. Ale musimy również przyznać, że prezerwatywy mają też zalety. Z pewnością są powszechnie akceptowaną, łatwo dostępną, doraźnie stosowaną i dość skuteczną metodą męskiej antykoncepcji. Właściwie jedynym przeciwwskazaniem do stosowania prezerwatyw jest alergia na lateks, ale dlatego opracowano też prezerwatywy bezlateksowe. Tu należy wspomnieć, że prezerwatyw lateksowych nie można stosować z preparatami nawilżającymi (lubrykantami) zawierającymi tłuszcze (lipidy), jak np. wazelina. Rozpuszczają one lateks, co może doprowadzić do uszkodzenia prezerwatywy.
Prezerwatyw lateksowych nie można stosować z preparatami nawilżającymi zawierającymi tłuszcze, jak np. wazelina. Rozpuszczają one lateks, co może doprowadzić do uszkodzenia prezerwatywy.
Czy powinno się łączyć stosowanie prezerwatyw z innymi środkami antykoncepcyjnymi, np. żelami plemnikobójczymi?
Żele plemnikobójcze zwiększają skuteczność stosowania prezerwatywy. Z tym, że należy stosować certyfikowane żele, bez dodatków tłuszczów w przypadku prezerwatyw lateksowych. Poza tym większość producentów oferuje już produkty z żelem w środku prezerwatywy. Na pewno natomiast łączenie ze sobą różnych metod antykoncepcji – żeńskiej i męskiej – zwiększa ich skuteczność. A skoro o skuteczną antykoncepcję nam chodzi, to warto.
Wśród antykoncepcji dostępnej dla kobiet prym wiodą tabletki. Słyszałem, że trwają intensywne prace nad podobnym rozwiązaniem dla mężczyzn. Czy wiemy na jakim etapie są ich testy? I jak takie tabletki miałyby działać w praktyce?
W rzeczy samej, wśród antykoncepcji żeńskiej dominują doustne środki antykoncepcyjne, czyli tzw. pigułki, które mają, jak wszystko, wiele zalet, jaki i wad. Nie jest to naszym tematem, więc nie będę się nad tym rozwodził, ale powszechnie wiadomo, że tabletki zwiększają ryzyko niektórych ginekologicznych chorób nowotworowych. Co do badań prowadzących do wdrożenia podobnych rozwiązań dla mężczyzn, to z tego co czytałem, metody farmakologicznej antykoncepcji męskiej, działające hormonalnie, wymagają dodatkowo stosowania jeszcze testosteronu egzogennego lub innych środków/leków niwelujących negatywne skutki działania leku pierwotnie antykoncepcyjnego. Wydaje się to dość obciążające dla organizmu i moim zdaniem jest to ślepy zaułek w ewolucji męskiej antykoncepcji. Ciekawym sposobem jest natomiast tzw. immunoantykoncepcja, polegająca na podawaniu szczepionki zawierającej przeciwciała przeciw antygenom swoistym dla plemnika. Prace nad takimi rozwiązaniami trwają. Wydaje się to równie ciekawe, jak i kontrowersyjne.
Jedyną skuteczną metodą antykoncepcji dostępną dziś dla mężczyzn pozostaje na razie wazektomia. Na czym ona polega?
Tak, rzeczywiście, póki co jedyną w pełni skuteczną metodą antykoncepcji męskiej jest wazektomia. Polega ona na chirurgicznym przecięciu i podwiązaniu nasieniowodów. Nasieniowody to takie szlaki dostawy plemników z ich fabryki, czyli jąder, do ich magazynów w pęcherzykach nasiennych, gdzie znajduje się już sperma, czyli produkt prostaty (gruczołu krokowego). Wazektomia to małoinwazyjny (można powiedzieć mikroinwazyjny) zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym w warunkach ambulatoryjnych. Tzn. jest bezbolesny, a pacjent przychodzi na własnych nogach i po zabiegu wychodzi o własnych siłach. Prawidłowo wykonana wazektomia jest w 100% skuteczna.
Prawidłowo wykonana wazektomia jest w 100% skuteczna.
Przerwanie nasieniowodów brzmi ostatecznie, ale jest to zabieg odwracalny?
Oczywiście, że zabieg jest odwracalny, ale jak żyję jeszcze nie spotkałem pacjenta, który chciałby to odwrócić. Wielu pacjentów po wazektomii mówi, że to były ich „najlepiej wydane pieniądze”. Zabieg ten nie jest refundowany w naszym kraju, w przeciwieństwie do niektórych państw europejskich. A szkoda, ponieważ jest to jednorazowy, nieduży koszt, a jest to metoda antykoncepcji o najwyższej udowodnionej skuteczności. Należy tu podkreślić, że zabieg tak naprawdę nie zmienia mężczyzny i nie ma negatywnego wpływu na jego organizm, w przeciwieństwie do np. tabletek antykoncepcyjnych dla kobiet. Wracając do pytania, metoda ta jest odwracalna, ale należy podkreślić, że odwrócenie skutków wazektomii jest drogie, wymaga specjalistycznego instrumentarium chirurgicznego i jego powodzenie maleje wraz z czasem po zabiegu. Natomiast warto podkreślić, że wazektomia nie pozbawia mężczyzny zdolności płodzenia. Pozbawia go jedynie naturalnej zdolności płodzenia. Po zabiegu jądra nadal produkują plemniki, które za pomocą mikromanipulacji chirurgicznych można pobrać i wykorzystać do zapłodnienia partnerki.
Wspomniał już Pan, że zabieg nie wpływa negatywnie na organizm mężczyzny, ale i tak zapytam, czy wazektomia wpływa w jakimś stopniu na życie seksualne?
Wazektomia w żaden sposób nie wpływa na życie seksualne. Zabieg praktycznie nie powoduje żadnych zmian, nie wpływa na potencję czy popęd seksualny. Zabieg nie powoduje również zmian hormonalnych. Ukrwienie jąder i produkcja endogennego testosteronu pozostaje zachowana. Wazektomia nawet nie ma wpływu na wytrysk. Mężczyzna po zabiegu ma wytryski jak wcześniej, tylko że sperma po prostu nie zawiera plemników. Ze względu na małoinwazyjność wazektomii, wykonywanej przez pofałdowaną skórę moszny, śmiało można powiedzieć, że partnerka nawet nie jest w stanie stwierdzić, czy partner jest po zabiegu, czy nie.
Dla kogo jest to dobre rozwiązanie? Gdzie szukać wiedzy, jeśli chcielibyśmy dowiedzieć się czegoś więcej na ten temat?
Jakie są zalety wazektomii to już powiedziałem, ale należy jeszcze raz podkreślić, że jest to jednorazowy, nieduży koszt, praktycznie pozbawiony działań niepożądanych i nie wpływa na zdrowie czy życie seksualne mężczyzny. Moim zdaniem jest to najlepsza metoda antykoncepcji dla mężczyzn, którzy nie chcą mieć więcej dzieci, a chcą w pełni korzystać z uroków życia seksualnego. Dużo informacji na temat zabiegu można znaleźć pod adresem www.wazektomia.pl. Ta strona internetowa opisuje niemal wszystkie aspekty związane z wazektomią, a mężczyzna po lekturze treści tam zawartych zazwyczaj nie ma już więcej pytań na temat tej metody antykoncepcji.