Kiedy można złożyć pozew o rozwód

Kaśka Borek

Sąd orzeka rozwód, jeżeli pomiędzy stronami wystąpił trwały i zupełny rozkład pożycia. Ale co oznaczają te pojęcia? Jak je rozumieć w praktyce? Wyjaśnia adwokat.

Jak wyjaśnia adwokat Michał Wierzchowiecki, zgodnie z prawem są dwie główne przesłanki do uzyskania rozwodu:

• trwały rozkład naszego pożycia małżeńskiego;
• jego zupełny rozkład;
• i brak jest którejkolwiek z przesłanek negatywnych.

Co te pojęcia znaczą w praktyce

1. O trwałym rozkładzie pożycia mówimy wówczas, gdy ocenia się, że nie ma szans na powrót małżonków do siebie.

• Chodzi o ocenę opartą na doświadczeniu życiowym, z której wynika, że powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Każde z nich od jakiegoś już czasu żyje bowiem swoim własnym życiem i buduje swoją przyszłość na własną rękę, czasami już w nowym, nieformalnym związku.

2. Przy ocenie zupełnego rozkładu pożycia sąd patrzy na zanik trzech podstawowych więzi między dwojgiem ludzi. Chodzi o więzi:

• uczuciową;
• fizyczną;
• gospodarczą.

Z tą ostatnią może być najtrudniej, gdy małżeństwo - mimo chęci rozstania się - ciągle żyje pod jednym dachem i siłą rzeczy prowadzi w jakiejś formie wspólne gospodarstwo. Mimo tego rozkład pożycia może być uznany za zupełny, w każdej sprawie sąd indywidualnie ocenia bowiem konkretne okoliczności.

To trzeba wiedzieć

Zupełność rozkładu pożycia wiąże się najczęściej z wrogim lub co najmniej niechętnym nastawieniem małżonków do siebie. Jednakże nawet przyjazne ustosunkowanie się jednego małżonka do drugiego nie wyłącza zupełności rozkładu.
Obie przesłanki rozkładu pożycia małżeńskiego, czyli zupełność i trwałość, muszą występować łącznie.

Ważne: dla oceny czy rozkład pożycia jest zupełny i trwały z reguły istotne znaczenia ma czas trwania rozdźwięku między małżonkami, ponieważ im dłużej trwa, tym łatwiej jest ocenić, czy doszło do zupełnego i trwałego rozkładu.

Rozkład pożycia małżeńskiego jest najczęściej zjawiskiem narastającym. Nie jest to jednak reguła bez wyjątku! Zdarza się bowiem, że szczególna przyczyna i związany z nią szok powoduje, że małżonkowie zrywają ze sobą wszelkie więzy niezwłocznie i definitywnie. Natomiast jeśli chodzi o stosunki fizyczne między nimi, nawet jeśli są one sporadyczne, z reguły wskazują, że rozkład pożycia nie jest jeszcze zupełny.

3. Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód jest niedopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z tak zwanymi zasadami współżycia społecznego.

• W przypadku dobra małoletnich dzieci na uwadze mieć należy wpływ, jaki może wywrzeć na nie orzeczenie rozwodu rodziców. A zatem to, że mogłyby szczególnie boleśnie odczuć rozejście się rodziców.

Uwaga! Przeciwko orzeczeniu rozwodu ze względu na dobro małoletnich dzieci może także przemawiać nieustępliwe stanowisko małżonków co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej.

• Sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego może wchodzić w rachubę, gdy jego orzeczenie prowadziłoby do rażącej krzywdy małżonka sprzeciwiającego się takiemu rozstaniu albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy społeczno-wychowawcze, które nie pozwalają na to, aby rozwód sankcjonował szczególnie naganne postępowanie małżonka, który się domaga rozstania.

Sprzeczność rozwodu z tak zwanymi zasadami współżycia społecznego występuje przede wszystkim wtedy, gdy w rachubę wchodzi potrzeba zapewnienia drugiemu małżonkowi szczególnej ochrony. Na przykład gdy jest on dotknięty ciężką chorobą i zerwanie po latach pożycia więzów małżeńskich byłoby dla niego naprawdę nad wyraz bolesne.

Pamiętajmy, że sąd w każdym postępowaniu rozwodowym bada sprzeczność orzeczenia rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Gdy na przykład para nie uprawia seksu z powodu choroby jednego z partnerów, brak więzi fizycznej nie będzie przesłanką do rozstania.

Gdy macie dzieci

• Sąd ocenia, czy w przypadku rozwodu nie ucierpi dobro małoletnich dzieci, dlatego w pozwie należy dodatkowo wykazać, że tak się nie stanie. W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi obojga małżonków. Jeśli to możliwe, warto zawrzeć porozumienie o sposobie wykonywania tej władzy i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie (jeżeli jest ono zgodne z jego dobrem). W takim bowiem przypadku sąd może - na zgodny wniosek małżonków - pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom.
• W innym przypadku może powierzyć jej wykonywanie jednemu z nich, ograniczając władzę drugiego do określonych obowiązków oraz uprawnień w stosunku do dziecka. Dobra rada: zawsze dobrze jest wykazać, że jako rodzice dołożycie wszelkich starań, by wciąż w porozumieniu wychowywać potomstwo.
• Zdarzają się jednak sytuacje, gdy któryś rodzic zaniedbuje dziecko fizycznie lub emocjonalnie, nie interesuje się jego losem, nie daje pieniędzy na wychowanie. To także są przesłanki do rozwodu!

To musicie zapamiętać!

• Przy okazji rozwodu sąd orzeka, które z rodziców będzie sprawować stałą opiekę nad dzieckiem, a które będzie z nim jedynie się kontaktować. Dobrze jest wcześniej ustalić między sobą tę kwestię. Jeśli macie więcej niż jedno dziecko, sąd decyduje na ogół, że rodzeństwo powinno wychowywać się razem.
• W przypadku małżeństwa posiadającego małoletnie dzieci, które zgodnie domaga się rozwodu bez orzekania o winie wystarczającym będzie dla orzeczenia rozwodu przesłuchanie jednego świadka na okoliczność zupełności i trwałości rozkładu pożycia stron.

Gdy nie macie dzieci

Rozwód małżeństwa bezdzietnego nie różni się istotnie formalnie i prawnie od rozwodu małżeństwa z małoletnimi dzieci. Jednak z uwagi na odmienny charakter związku ograniczona jest kontrola przesłanek negatywnych rozwodu i, siłą rzeczy, sąd nie orzeka o kwestiach związanych z dziećmi. Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe tylko do przesłuchania stron.

Zapamiętaj!

Dwie główne przesłanki do uzyskania rozwodu to trwały oraz zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
W związku z powyższym w pozwie o rozwód należy przede wszystkim wykazać, że dwie powyższe przesłanki, nazywane pozytywnymi, zaistniały w rzeczywistości pomiędzy małżonkami oraz brak jest przesłanek negatywnych.

Da się bez prania brudów, ale...

Mówi się, że kulturalne pary rozwodzą się bez publicznego prania brudów i zrzucania winy na drugą stronę, ale... Po pierwsze, nie zawsze i nie z każdym takie rozstanie jest możliwe. Po drugie, czasami takie zakończenie jest po prostu krzywdzące dla jednej ze stron i zamyka jej drogę do bezterminowego pobierania alimentów od byłego małżonka.

Zapamiętaj: sąd może orzec rozwód z winy jednego z małżonków, z winy obojga albo bez orzekania o winie któregokolwiek z małżonków. Sąd orzeknie rozwód z wyłącznej winy jednego z małżonków tylko wtedy, gdy drugi małżonek, ten niewinny, udowodni wyłączną winę partnera. Jeżeli winę w rozkładzie pożycia ponoszą oboje, to sąd orzeknie, że i on, i ona są winni rozkładu pożycia.

Nie wymyślaj niestworzonych historii

W pozwie należy napisać, kto i dlaczego winien jest rozpadowi małżeństwa. Nie wymyślajmy jednak nieprawdziwych historii, bo te okoliczności będziemy musieli udowodnić później przed sądem. Musimy liczyć się z wzywaniem świadków i tym, że sędzia będzie szukał winnego. To jest jego obowiązek, a nie chęć zaglądania nam pod kołdrę czy do garnków.
Miejmy też świadomość, że jeżeli ktoś będzie nam udowadniał winę i rozpad małżeństwa, będziemy musieli się bronić, przedstawiając własne argumenty i zarzuty.

Oczywiście, można też zaniechać orzekania o winie

Na przykład gdy małżonkowie dogadali się, że żadne z nich nie jest odpowiedzialne za rozpad związku. Taką informację też należy umieścić w pozwie. Druga strona musi jednak o tym wiedzieć i się na to godzić, ponieważ rozwód bez orzekania o winie może zostać orzeczony tylko na zgodny wniosek małżonków.
Decyzję w kwestii winy możemy zmienić w trakcie sprawy.