Historia i tradycje polskich Tatarów budzą zainteresowanie na świecie
Rozmowa z Barbarą Pawlic-Miśkiewicz z Muzułmańskiego Związku Religijnego Rzeczypospolitej Polskiej w Białymstoku.
Wystawa „Tradycje i współczesność Tatarów - polskich muzułmanów”, której jest Pani współautorką, będzie promować Polskę w takich krajach jak Kazachstan, Katar czy Turcja.
Podstawą wystawy opracowanej w 2017 roku była wcześniejsza wystawa zrealizowana z okazji jubileuszu 80-lecia Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP, obchodzonego w 2006 roku. Impulsem do stworzenia reedycji wystawy pod zmienionym tytułem był sygnał ze strony Ministerstwa Spraw Zagranicznych, iż chętnie wykorzysta wystawę w swoich działaniach promocyjnych. Od 2010 roku polskie placówki dyplomatyczne, działające w krajach muzułmańskich, wykorzystują wystawę w swoich działaniach promocyjnych, ukazując Polskę jako kraj zamieszkany od ponad sześciuset lat przez Tatarów - polskich wyznawców islamu. Wystawa już wcześniej była prezentowana w kilkunastu krajach (kuratorem wystawy jest Lucyna Lesisz, kierownik Muzeum Historycznego w Białymstoku - przyp. red.). Za sprawą zapytania ze strony MSZ postanowiliśmy ją nieco zmienić. Przy czym zmiany nie dotyczyły treści, a formy. Nowa wersja jest wzbogacona o wiele zdjęć z Narodowego Archiwum Cyfrowego, co nie było dostępne jeszcze w 2006 r. Ma nową formę, bardziej atrakcyjną wizualnie.
Czego można się dzięki niej dowiedzieć?
Wystawa ma być takim przekrojem historii Tatarów począwszy od XIV w. i początków osadnictwa na terenie wielkiego Księstwa Litewskiego, siłą rzeczy syntetycznym, bo umieszczonym na 19 planszach. Chodziło o stworzenie czytelnego materiału przedstawiającego najważniejsze elementy historii, tradycji, obyczajowości polskich Tatarów. Zresztą rok 2017 jest szczególny, bo Tatarzy z terenu Polski, Litwy i Białorusi świętują 620-lecie osadnictwa. Stąd naszą opowieść zaczynamy właśnie od tamtych czasów. Kilka plansz jest poświęconych wojskowości i temu, jak przez wieki Tatarzy służyli polskim królom. Podstawowym obowiązkiem Tatarów była bowiem służba w wojsku w zamian za posiadaną ziemię. Stąd brali oni udział we wszystkich działaniach wojennych. Dopiero lata II wojny światowej definitywnie zakończyły historię tatarskiego oręża. Ten okres wyrządził też ogromne straty w społeczeństwie tatarskim - po zmianie granic w 1945 r. po stronie Polski pozostały tylko dwa meczety - w Bohonikach i Kruszy-nianach (oba są na terenie woj. podlaskiego - przyp. red.). Interesujące jest tatarskie rękopiśmiennictwo religijne. Najważniejszym przewodnikiem życia Tatarów mieszkających na pograniczu polsko-litewskim, podobnie jak i wszystkich muzułmanów, jest Koran. Trzeba jednak pamiętać, że mieszkali oni w znacznym oddaleniu od innych ośrodków muzułmańskich, stąd wiara przodków przetrwała dzięki przekazom ustnym i pisemnym. Dostęp do oryginału Świętej Księgi był bardzo ograniczony, stąd Koran przepisywano. Podobnie jak mniejsze książki służące podtrzymywaniu wiary - kitaby czy zbiory modlitw i objaśnień obrzędów religijnych - chamaiły. Były to elementy bardzo specyficzne dla naszego środowiska, przechowywane przez rodziny ze szczególnym szacunkiem. Przekazywane z pokolenia na pokolenie stanowiły podstawowe źródło wiedzy religijnej Tatarów.
Jakie są losy nowej wystawy?
Jak się okazuje, przekazane ministerstwu we wrześniu materiały stały się gorącym materiałem. Prezentacje otwierają nowe drogi porozumienia między Polską a krajami muzułmańskimi, a opowieści o dziejach społeczności muzułmańskiej, która od wieków żyje w Europie Środkowo-Wschodniej budzą żywe zainteresowanie i sympatię. MSZ organizuje spotkania w krajach, gdzie islam jest główną, bądź wiodącą religią. Prezentacje odbywają się na uniwersytetach czy centrach kultury, bywają częścią paneli dyskusyjnych czy konferencji. W tym miesiącu odbędą się spotkania w Kazachstanie i Katarze, a na przełomie listopada i grudnia zaplanowano prezentację w Turcji.