Fot. 123rf
Renta z tytułu niezdolności do pracy to tzw. renta chorobowa. Sprawdź, jak się o nią ubiegać
Renta z tytułu niezdolności do pracy (zwana potocznie rentą chorobową) jest – jak wskazuje jej nazwa – przyznawana z uwagi na niezdolność do pracy wynikającą ze złego stanu zdrowia, a nie – jak przyjmuje wiele osób – z uwagi na zły stan zdrowia. Oznacza to, że sam fakt choroby nie stanowi podstawy do ubiegania się o rentę. Istotne jest to, czy choroba skutkuje brakiem zdolności do wykonywania pracy.
Orzeczenie o niezdolności do pracy wydaje lekarz orzecznik ZUS. Po tym, jak osoba zainteresowana otrzymaniem renty, złoży wniosek o jej przyznanie, zostanie poddana badaniu przez lekarza orzecznika. Będzie ono przeprowadzone w siedzibie orzecznika, a jeśli stan zdrowia ubezpieczonego na to nie pozwala – w domu ubezpieczonego. Badanie w praktyce ma niewiele wspólnego z tym, które przeprowadza lekarz rodzinny lub specjalista. Polega ono przede wszystkim na ocenie, czy schorzenia przeszkadzają danej osobie w wykonywaniu pracy zawodowej. Wiedzę o jej stanie zdrowia, przebiegu leczenia i warunkach, w jakich dotychczas wykonywała pracę, orzecznik czerpie z dokumentacji, którą trzeba do niego dostarczyć.
Orzecznik, stwierdzając niezdolność do pracy, określa jej stopień. Od niego zależy wysokość renty oraz zakres przywilejów np. związanych z ulgowymi przejazdami. Przyznawane są następujące stopnie niezdolności do pracy: częściowa niezdolność do pracy (dla osób w znacznym stopniu niezdolnych do wykonywania pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami); całkowita niezdolność do pracy (dla osób niezdolnych do wykonywania jakiejkolwiek pracy); całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji (dla osób niezdolnych do wykonywania jakiejkolwiek pracy, które wymagają stałej lub długotrwałej opieki ze strony innej osoby).
Drugim, obok niezdolności do pracy, warunkiem koniecznym do otrzymania renty, jest staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe, a także nieskładkowe w części, która nie przekracza jednej trzeciej udokumentowanych okresów składkowych). W przypadku osób, które ukończyły 30. rok życia, wymagany minimalny staż wynosi 5 lat. Dodatkowym warunkiem jest to, by staż ten przypadał na okres ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o rentę (lub powstaniem niezdolności do pracy, jeśli starający się o rentę ma już orzeczoną niezdolność do pracy). Renta może zostać przyznana osobom, które nie mają wymaganego stażu ubezpieczeniowego, jeśli: zostały ubezpieczone (na przykład podjęły pracę) przed ukończeniem 18. roku życia lub w ciągu 6 miesięcy od ukończenia szkoły albo studiów oraz od dnia ubezpieczenia aż do dnia powstania niezdolności do pracy były ubezpieczone bez przerwy.
Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać rentę chorobową
Dopuszczalne są jedynie przerwy nie dłuższe niż 6 miesięcy. Warunku udowodnienia 5 lat stażu ubezpieczeniowego w ostatnim 10-leciu nie musi natomiast spełnić osoba, która jest całkowicie niezdolna do pracy i ma co najmniej 25 lat stażu (w przypadku kobiet) lub 30 lat (dla mężczyzn).
Trzeci warunek konieczny do otrzymania renty chorobowej to powstanie niezdolności do pracy w trakcie okresów wymienionych w przepisach lub w ciągu 18 miesięcy po ich zakończeniu. Chodzi tu przede wszystkim o: zatrudnienie; prowadzenie własnej działalności, jeśli opłacono składkę ubezpieczeniową; wykonywanie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej, jeśli opłacono składkę ubezpieczeniową; pobieranie zasiłku dla bezrobotnych; służbę wojskową; pobieranie zasiłku chorobowego. Wymóg powstania niezdolności do pracy w jednym z wymienionych wyżej okresów nie dotyczy osób, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy i mają staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.
Niezdolność do pracy może być orzeczona na okres nie dłuższy niż 5 lat. Jedynie w przypadku, gdy według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu, niezdolność może być orzeczona na okres dłuższy. Jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku.
Oprócz renty chorobowej przepisy przewidują także możliwość skorzystania z innego rodzaju rent. Jeden z nich to renta rodzinna. Jest to świadczenie, które przysługuje bliskim zmarłej osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Renta przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która miała prawo do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Wdowa (wdowiec) ma prawo do renty rodzinnej, jeśli w chwili śmierci męża (żony) miała (miał) skończony 50. rok życia lub była (był) niezdolna do pracy. Otrzyma ją także, jeśli wychowuje dziecko, wnuka, brata lub siostrę zmarłego małżonka, a dziecko, wnuk, brat lub siostra ma prawo do renty rodzinnej po zmarłym. Warunkiem jest, by wychowanek: nie miał ukończonego 16. roku życia; nie miał ukończonych 18 lat, jeśli kontynuuje naukę. Jeśli wychowanek jest całkowicie niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolny do pracy, ograniczenie wiekowe nie obowiązuje.
Wyjątkowo dopuszcza się przyznanie renty rodzinnej współmałżonkowi zmarłej osoby, jeśli: skończył 50 lat lub stał się całkowicie niezdolny do pracy w ciągu 5 lat od śmierci żony (męża); skończył 50 lat lub stał się całkowicie niezdolny do pracy w ciągu 5 lat od zaprzestania wychowywania dziecka, wnuka, brata lub siostry zmarłej osoby, którzy są uprawnieni do renty rodzinnej.
Nie zawsze współmałżonek zmarłego jest jedynym członkiem rodziny uprawnionym do otrzymania renty rodzinnej. Oprócz współmałżonka – po spełnieniu określonych prawem warunków – rentę rodzinną po zmarłym mogą pobierać przede wszystkim: dzieci biologiczne zmarłego; dzieci małżonka zmarłej osoby; dzieci adoptowane; rodzice biologiczni zmarłego; ojczym; macocha; rodzice adopcyjni.
Osoby, które jednocześnie spełniają warunki uprawniające do uzyskania renty rodzinnej oraz emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego, mogą korzystać tylko z jednego z tych świadczeń. Oznacza to, że emeryt lub rencista, który zdecyduje się skorzystać z renty rodzinnej po współmałżonku, będzie musiał zrezygnować z pobierania swojego dotychczasowego świadczenia.
Renta socjalna jest zaś świadczeniem, z którego mogą korzystać osoby pełnoletnie, które są całkowicie niezdolne do pracy, ale nie wypracowały stażu wymaganego do otrzymania renty chorobowej. Poza stwierdzeniem odpowiedniego stopnia niezdolności do pracy, orzecznik przyznający rentę socjalną musi też stwierdzić, kiedy rozpoczęła się choroba (jak mówią przepisy: kiedy powstało naruszenie sprawności organizmu), której skutkiem jest całkowita niezdolność do pracy. Rentę socjalną mogą bowiem otrzymać jedynie te osoby, których choroba rozpoczęła się: przed ukończeniem 18. roku życia; w trakcie nauki w szkole lub studiów, ale przed skończeniem 25. roku życia; w czasie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.