To trzeba wiedzieć Bowiem innej możliwości w polskim prawie nie ma. Dziedziczenie testamentowe zawsze ma pierwszeństwo przed ustawowym.
Dziedziczenie ustawowe następuje wtedy, gdy spadkodawca nie zostawił ważnego testamentu albo gdy wskazana przez niego osoba nie chce lub nie może być spadkobiercą. Wówczas po zmarłym dziedziczą jego bliscy.
Kto może dziedziczyć z ustawy
Do grona tych osób należą:
małżonek zmarłego,
jego zstępni - czyli potomkowie. Przede wszystkim dzieci, ale też wnuki, prawnuki, itd.,
rodzice zmarłego,
jego rodzeństwo oraz ich zstępni (czyli na przykład dzieci rodzeństwa),
dziadkowie zmarłego,
jego pasierbowie.
Ale to nie oznacza, że każdy dziedziczy
To nie jest tak, że każda z tych wymienionych osób coś dostanie w spadku (czasami majątek, czasami długi). To tak nie działa. Znaczenie ma stopień pokrewieństwa ze zmarłym oraz to, do jakiej grupy (kręgu) dziedziczenia należymy.
Zapamiętaj! To właśnie przynależność do grupy dziedziczenia określa miejsce w kolejce do otrzymania spadku.
W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci zmarłego i jego małżonek.
Spadkobiercy, którzy należą do grupy dalszej, dochodzą do dziedziczenia dopiero wówczas, gdy nie ma spadkobierców należących do grupy bliższej. Najprościej tłumacząc: przed nimi w kolejce do spadku nie może być nikogo innego, kto ma lub miał do niego ustawowe prawo. A że spadek to nie tylko aktywa (na przykład mieszkanie), ale również pasywa (czyli długi, jak na przykład konieczność zwrotu kredytu, pożyczki, itd.),. spadkobiercy mogą nie chcieć go przyjąć.
I wtedy długi mogą przejść na wnuka
A dzieje się tak dlatego, że gdy ktoś odrzuci spadek, jego miejsce w kolejce do dziedziczenia zajmują kolejni spadkobiercy.
Czyli gdy przykład córka odrzuciła spadek po matce, to spadkobiercami stają się wnuki - czyli dzieci córki! I tym sposobem nawet maluchy mogą odziedziczyć olbrzymie długi. Mało tego, jeśli i wnuki odrzucą spadek, to wtedy przejdzie na prawnuki, itd. Jeśli ich nie będzie, dziedziczyć będą kolejni krewni... Pamiętajmy o tym, by nie skończyło się tak, że taki wędrujący dług w końcu dopadnie jakiegoś członka rodziny.
Zwróćmy też uwagę, że przy dziedziczeniu z ustawy nie ma znaczenia, czy dziecko spadkodawcy było z formalnego związku, czy nie. Wystarczy, że je uznał lub jego rodzicielstwo zostało poświadczone sądownie.
Uwaga! Jeśli spadkodawca zostawił po sobie same długi, możemy odrzucić spadek. Aby to zrobić, trzeba złożyć stosowne oświadczenie - w sądzie lub u notariusza. Mamy na to pół roku.
Co wchodzi w skład niechcianego spadku
Są to nie tylko długi powstałe przed dniem otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy)!
Są to także m.in. długi powstałe w dniu lub nawet po dniu jego śmierci - takie jak koszty pogrzebu spadkodawcy już poniesione, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek.
Są dwie drogi dziedziczenia. Pierwsza - testamentowa, czyli na podstawie testamentu. Druga droga- ustawowa, na podstawie kodeksu cywilnego.
Pierwszeństwo - dzieci i małżonek
W pierwszej kolejności do dziedziczenia powołani są właśnie dzieci zmarłego i jego małżonek. Co do zasady, majątek dziedziczą w częściach równych - ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku. Oznacza to że jeśli do dziedziczenia powołane jest więcej niż troje dzieci, to mąż czy żona spadkodawcy otrzymuje 1/4, a pozostała część jest dzielona równo pomiędzy dzieci.
Gdy małżonek spadkodawcy nie żyje, cały majątek przechodzi na dzieci - w równych częściach.
Jeśli dziecko nie żyje, udział spadkowy przechodzi na jego dzieci (lub - kolejno - na jego dalszych zstępnych, czyli wnuki, prawnuki, itd.). Uwaga! Małżonek dziecka spadkodawcy nie dziedziczy z mocy ustawy!
Jeśli zmarły nie miał dzieci, spadek po nim dziedziczą jego małżonek i rodzice. Zasada jest taka, że małżonkowi przypada zawsze 1/2 spadku, a każdemu z rodziców - 1/4.
Jeżeli jedno z rodziców nie żyje, jego udział dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy - w częściach równych.
Jeśli i rodzeństwo nie żyje, przypadający im udział przechodzi na ich dzieci, wnuki, itd. (zstępnych). Małżonek zawsze ma zapewniona połowę spadku. Nie ma znaczenia, czy dziedziczy z rodzicami, z rodzeństwem, czy z dziećmi rodzeństwa zmarłego.
Kiedy dziedziczenie ustawowe mimo istnienia testamentu zasady dziedziczenia ustawowego obowiązują też w sytuacji, gdy jest testament, ale wskazany spadkobierca:
zmarł przed spadkodawcą (tak zwany testator przeżył swego spadkobiercę) albo mógł być spadkobiercą, ale nie chciał (czyli odrzucił spadek) - a w żadnym z tych przypadków testament nie zawierał rozrządzenia na wypadek takich sytuacji,
uznany został przez sąd za niegodnego dziedziczenia, ponieważ dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy albo podstępem lub groźbą wpłynął na spadkodawcę w sprawie sporządzenia testamentu, albo umyślnie ukrył, zniszczył, podrobił lub skorzystał z podrobionego testamentu.
Zrzeczenie się dziedziczenia to nie jest to samo co odrzucenia spadku!
Różnica jest taka, że odrzucenie to czynność prawna jednostronna - bo dokonywana tylko po śmierci spadkodawcy.
Zrzeczenie się dziedziczenia jest umową - zawiera ją przyszły spadkodawca z przyszłym spadkobiercą. Umowę tę można zawrzeć jedynie za życia przyszłego spadkodawcy i jedynie w formie aktu notarialnego.
Skutkiem zrzeczenia się dziedziczenia jest wyłączenie zrzekającego się oraz jego potomków (o ile nic innego nie postanowiono w umowie) od dziedziczenia. Dzieje się tak jakby nie dożył otwarcia spadku.