Ból brzucha jest objawem wielu chorób
- Jelitom szkodzi dieta wysokokaloryczna z dużą zawartością mięsa, niska aktywność fizyczna, otyłość, palenie papierosów i mała ilość wypijanych płynów - ostrzega prof. Ewa Małecka - Panas, gastrolog
Jelito robi ostatnio wielką „karierę” - ukazało się kilka książek na temat tego organu, w mediach wciąż czytamy o zaparciach, wzdęciach i środkach, które mają być remedium na te problemy, namawia się nas do rzucenia glutenu... Zaskakuje Panią to wzmożone zainteresowanie jelitem?
Takie zainteresowanie może zrobić wiele dobrego. Wiele lat temu na raka jelita grubego zmarł mąż bardzo popularnej dziennikarki amerykańskiej Katie Couric. Doszła ona do wniosku, że należy rozpropagować w społeczeństwie wiedzę na temat tego raka i możliwości zapobiegania jego rozwojowi, aby w przyszłości ograniczyć takie przypadki. W porozumieniu z lekarzami rozpowszechniła z udziałem wszelkich możliwych mediów badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego, tj. kolonoskopię co 10 lat. W chwili obecnej większość osób po 50. roku życia w Stanach Zjednoczonych ma wykonane takie badanie, zaś zachorowalność na tego raka zmniejszyła się wyraźnie. Bardzo ciekawa jest sprawa diety bezglutenowej, która do tej pory była zalecana tylko chorym z rozpoznaną chorobą trzewną, na podstawie badania krwi oraz wycinków z błony śluzowej dwunastnicy. Obecnie wiemy, że dieta taka może przynosić korzyści osobom z czynnościowymi chorobami przewodu pokarmowego (bez zmian w badaniach endoskopowych i obrazowych), np. z zespołem jelita drażliwego.
Czy o jelita można w ogóle dbać? Jeśli tak, to jak?
O jelito dbamy tak, jak o inne narządy. U wszystkich osób wskazana jest dieta śródziemnomorska, duża ilość warzyw - bez wzdymających, jak kalafior, brokuły, fasola - owoców, duża objętość przyjmowanych płynów - 2,5 l na dobę - mało mięsa, zwłaszcza „czerwonego”, za to więcej ryb i drobiu. Każdy powinien uwzględniać w swoim planie tygodniowym wysiłek fizyczny 3 razy przez co najmniej godzinę, nie palić papierosów i ograniczać spożycie alkoholu. Taki tryb życia pomaga w uregulowaniu perystaltyki, łagodzi wzdęcia i zaparcia, a także stresy, działa przeciwbólowo i przeciwdepresyjnie. Zapobiega też rozwojowi chorób nowotworowych przewodu pokarmowego, w tym jelita. Można dodatkowo stosować probiotyki, ze względu na fakt, iż zróżnicowana flora bakteryjna ma wielokierunkowo korzystne działanie, także niektóre substancje zawarte w pożywieniu lub w suplementach diety, jak kurkumina. Bardzo ważne jest utrzymywanie prawidłowej wagi. Z drugiej strony funkcjonują liczne i nieprawdziwe mity na temat rzekomo zbawiennego wpływu tzw. „oczyszczania jelit”, które jest nie tylko nieskuteczne, ale i szkodliwe.
Jaka żywność szkodzi jelitom?
Jelitom szkodzi dieta wysokokaloryczna, z dużą zawartością mięsa wołowego i wieprzowego, pokarmy wzdymające, niska aktywność fizyczna, otyłość, palenie papierosów i mała ilość wypijanych płynów.
Jakie są symptomy chorób jelit? Czy zwykły ból brzucha to już znak, że coś jest nie tak?
Ból brzucha jest niespecyficznym objawem wielu chorób jamy brzusznej. Ostry ból stanowi zwykle ostrzeżenie o potencjalnym niebezpieczeństwie dla zdrowia, zaś przewlekły może być wyrazem długotrwałej choroby. Charakterystyczny dla tego objawu jest fakt, że może on być jedynie wynikiem zaburzeń stanu emocjonalnego chorych, bez podłoża organicznego. Zrozumienie złożonych czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych ma krytyczne znaczenie dla racjonalnego i skutecznego postępowania u chorych skarżących się na ból brzucha. Ponadto do objawów chorób jelit należą wzdęcia, przelewania, zaparcia i biegunki. Objawy takie są zwykle związane z niegroźnymi chorobami czynnościowymi i wymagają konsultacji lekarza rodzinnego.
Jakie objawy powinny bezwzględnie zmusić nas do skontaktowania się, no właśnie z kim?
Z lekarzem rodzinnym czy gastroenterologiem?
Do objawów tzw. alarmowych, które powinny skłaniać do natychmiastowego poszukiwania pomocy lekarskiej, należą: chudnięcie bez zmiany diety, anemia, krwawienie z odbytu i czarne stolce. Naprawdę czarne, nie ciemne. Należy wówczas w pierwszym rzędzie zgłosić się do lekarza rodzinnego, a w razie bardzo nasilonych objawów – do szpitala. Lekarz gastroenterolog w poradni ma ograniczone możliwości przyjmowania nagłych przypadków i stanowi raczej ośrodek konsultacyjny.
Czy jest coś takiego jak profilaktyczna gastroskopia? Kto i kiedy powinien z niej skorzystać?
Profilaktyczna gastroskopia w ramach nadzoru onkologicznego jest wykonywana w Japonii, ze względu na wysoką zapadalność na raka żołądka w tej populacji. W innych populacjach takie postępowanie nie przynosi korzyści. U każdej jednak osoby z chorobą refluksową, która objawia się przede wszystkim zgagą, należy wykonać gastroskopię w celu wykrycia możliwej, towarzyszącej zmiany nabłonka błony śluzowej, czyli tzw. przełyku Barretta.
Czy choroby jelit to choroby rodzinne? Dziedziczne?
Istnieją wrodzone choroby jelit, najczęściej są to zespoły polipowatości, gdzie stwierdza się wysoką częstość rozwoju raka jelita grubego. Osoby z rodzin objętych takim obciążeniem powinny być diagnozowane w młodości z wprowadzeniem właściwego postępowania i poradnictwem genetycznym. Ponadto, w nieswoistych chorobach zapalnych jelit, jak wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Crohna, istnieje też pewna predyspozycja rodzinna.
Zespół jelita drażliwego – to choroba jelit czy i jelit i psychiki pacjenta? Jakie są jej objawy?
Bóle o tym pochodzeniu są przewlekłe, trwają od dłuższego czasu. Dotyczą one zwykle osób młodych, z mniej czy bardziej wyrażonymi zaburzeniami emocjonalnymi, bez objawów alarmowych, jak gorączka, chudnięcie bez zmiany diety, niedokrwistość, krwawienie z przewodu pokarmowego. Objawy dyskomfortu lub bólu ulegają poprawie po wypróżnieniu, początek dolegliwości związany ze zmianą częstości wypróżnień lub zmianą wyglądu stolca. Jest to choroba jelit, ale duże znaczenie w jej rozwoju mają mniej czy bardziej uświadamiane przewlekłe stany napięcia emocjonalnego. W jelitach w żadnym badaniu nie wykrywa się zmian. Choroba nie jest groźna dla zdrowia i życia, ale leczenie jest długotrwałe i wymaga bardzo dobrej komunikacji pomiędzy lekarzem a chorym.
A trzustka? Co jej szkodzi? Nadmiar alkoholu czy zbyt dużo surowych owoców?
Głównym zagrożeniem dla trzustki jest nadmierne, przewlekłe spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Są to główne czynniki etiologiczne przewlekłego zapalenia trzustki i raka trzustki. Duża zawartość warzyw i owoców w diecie jest zalecana, a nie przeciwskazana w chorobach trzustki.
Czy chora trzustka boli? Jakie są wczesne objawy chorób trzustki?
Bóle są wczesnym objawem przewlekłego zapalenia i raka trzustki, ale jest to niezwykle częsty objaw, zdarza się przecież u każdego. Cechy zapalenie lub raka trzustki są niestety widoczne w badaniach obrazowych dopiero wówczas, gdy choroby te są na etapie znacznego zaawansowania.
Wszystkich poruszyła śmierć znanej aktorki Anny Przybylskiej na raka trzustki – w potocznej opinii jest on nieuleczalny? To prawda?
Rak trzustki jest bardzo groźną chorobą. Na razie nie mamy możliwości wczesnego wykrywania tej choroby - gdy guz jest widoczny, np. w tomografii komputerowej, choroba jest zwykle zaawansowana. Wyniki leczenia operacyjnego i chemioterapii w przypadku raka trzustki są wysoce niezadowalające. Pewne nadzieje budzą nowe projekty nadzoru onkologicznego w grupach wysokiego ryzyka tej choroby, ale wymaga to dalszych badań. [/b]
Czy ostre zapalenie trzustki jest równie niebezpieczne jak rak trzustki? Kto może na nie zachorować?
Ostre zapalenie trzustki jest dużo częstszą choroba i zdecydowanie mniej groźną. Tylko u 15 proc. chorych, gdy przebieg choroby jest ciężki, istnieje poważne zagrożenie życia. Głównymi czynnikami ryzyka rozwoju ostrego zapalenia trzustki są kamica żółciowa, nadmierne spożywanie alkoholu i palenie papierosów. Gdy nie dojdzie do eliminacji tych czynników, tj. usunięcia kamicy lub zaprzestania spożywania alkoholu i palenia papierosów, ataki choroby mogą się powtarzać i może dojść do przewlekłego zapalenia trzustki z jej niewydolnością i wyniszczeniem organizmu.
Czy można samodzielnie leczyć bóle trzustki lekami dostępnymi bez recepty?
Bóle w przebiegu przewlekłego zapalenia trzustki leczymy środkami przeciwbólowymi, początkowo także dostępnymi bez recepty.
Jak dbać o trzustkę?
Aby zapobiec rozwojowi chorób, należy stosować dietę śródziemnomorską, nie palić i ograniczyć alkohol.