Fot. arc
Wyzwanie związane z walką z koronawirusem i nadchodząca wiosna odciągają uwagę opinii publicznej od problemu smogu. Tymczasem on sam nie zniknie i jak bumerang powróci za kilka miesięcy, razem z rozpoczęciem sezonu grzewczego. Szczególnie do miast i miasteczek – gdzie podobnie jak w Żywcu ponad 80 proc. energii do ogrzewania pochodzi z węgla. W najnowszym raporcie Forum Energii pt. „Antysmogowa mapa drogowa dla Żywca. Czyste ciepło do 2030 roku” wskazane zostały kroki, jakie kroki należy podjąć, by pozbyć się smogu w perspektywie 2030 roku
- Pandemia koronawirusa minie, a smog zostanie. Rocznie mieszkańcy płacą za zanieczyszczenie powietrza co najmniej 137 mln zł – zdrowiem swoim i swoich dzieci. Z naszych analiz wynika, że czyste źródła ciepła wraz ze skuteczną termomodernizacją będą kosztowały ok. 400 mln zł. Oznacza to, że z perspektywy kosztów zdrowotnych, inwestycja zwróci się w 3 lata. – mówi dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii.
Przykład Żywca jak w soczewce pokazuje problem miast średniej wielkości. Wysokie koszty ciepła z systemu ciepłowniczego, brak strategii odchodzenia od węgla, nieskuteczna termomodernizacja. Polska musi mieć krajową strategię poprawy jakości powietrza i określić cele do realizacji – redukcji emisji CO2, likwidacji pyłów. Trzeba określić datę końcową używania węgla w gospodarstwach domowych. Potrzebujemy też ambitnych celów poprawy efektywności energetycznej. Obecne programy rządowe nie wspierają skutecznej efektywności energetycznej.
Celem projektu, który został zapoczątkowany w czerwcu 2019 roku jest zaplanowanie konkretnych działań, które pomogą Żywcowi poprawić jakość życia mieszkańców i pozyskać pieniądze na modernizację ciepłownictwa. Mapa drogowa wskazuje katalog najważniejszych działań, ich koszty oraz określa wszystkie zainteresowane strony.
- Bardzo nas cieszy, że projekt dla Żywca pokazał, że dobra współpraca różnych instytucji jest możliwa. Współpracowaliśmy z władzami miasta, Krajową Agencją Poszanowania Energii. Do projektu dołączył też NCBJ, który w ramach projektu Klast-ER wdrożył narzędzie Zefir. Otrzymaliśmy wsparcie z Europejskiej Inicjatywy Klimatycznej EUKI. Na różnych etapach projektu korzystaliśmy ze wsparcia wielu ekspertów – podkreśla Andrzej Rubczyński z Forum Energii.
Dzięki współpracy wielu instytucji powstała kompleksowa diagnoza sytuacji w Żywcu, od której warto zacząć jakiekolwiek planowanie zmian. Policzono między innymi, że:
· Koszty zdrowotne smogu w Żywcu wynoszą obecnie aż 137 mln złotych rocznie i można je zredukować do poziomu maksymalnie 9 mln złotych.
· 62 mln złotych rocznie płacą mieszkańcy Żywca za ogrzewanie, wydając aż połowę na węgiel. Czyste źródła ciepła będą kosztować według analiz nieco więcej (69 mln zł), ale wyeliminuje to problem smogu z ogrzewania budynków i zredukuje koszty zdrowia.
· Suma wydatków inwestycyjnych na źródła ogrzewania i ocieplenie budynków, do 2030 roku wyniesie 407 mln złotych. Można uznać, ze ten nakład zwróci się w nieco ponad 3 lata, jeżeli mierzyć go zmniejszonym kosztem zdrowotnym.
· Obecnie aż 84 proc. energii pierwotnej do ogrzewania żywieckich domów pochodzi z węgla. Docelowo aż 33 proc. zapotrzebowania na energię można pokryć ze źródeł neutralnych środowiskowo dostępnych lokalnie.
· Mieszkańcy Żywca płacą aż 88 zł za GJ (jednostkę) ciepła z miejskiej sieci ciepłowniczej, czyli prawie 2 razy więcej niż cena ciepła z alternatywnych źródeł, takich jak piec gazowy i węglowy lub pompa ciepła połączona z instalacją fotowoltaiczną. Zmiana modelu funkcjonowania PEC jest konieczna.
Jak zmienić tę sytuację?
- Program wspierania czystego ciepła i walki ze smogiem dla polskich miast i wsi musi być częścią strategii rządu na wychodzenie z kryzysu gospodarczego po koronawirusie. Te inwestycje będą przynosiły korzyści polskiemu społeczeństwu przez kolejne kilkadziesiąt lat. Musimy pokazać w Brukseli, że mamy pomysł jak w ramach Zielonego ładu chcemy poprawić jakość powietrza i zredukować emisje CO2 – podkreśla dr Joanna Maćkowiak-Pandera, prezes Forum Energii.
Ważne jest też wdrożenie optymalnego kosztowo planu modernizacji miejskiego systemu ciepłowniczego w Żywcu, który kwalifikuje się do grupy tzw. nieefektywnych systemów. Nie można odkładać decyzji na później, gdyż trwanie w obecnym miksie technologicznym grozi dalszą podwyżką kosztu wytwarzania ciepła. W pierwszym kroku, dobrym rozwiązaniem może być wybudowanie małych jednostek kogeneracyjnych zasilanych gazem oraz kotłów na biomasę. Po osiągnięciu statusu efektywnego systemu ciepłowniczego można się pokusić o dalsze modernizacje, budując na przykład instalacje solarne wsparte akumulatorami ciepła – zauważa Andrzej Rubczyński, dyrektor ds. strategii ciepłownictwa w Forum Energii.
Proponowana mapa drogowa to dziesięć uniwersalnych kroków, które każde miasto w Polsce powinno stosować do pokonania smogu.
1. Dobra diagnoza - stanu budynków, identyfikacja wszystkich źródeł ciepła, rozpoznanie własnych zasobów.
2. Określenie celów oraz planu, w tym uwzględnienie kwestii CO2, co pozwoli wykorzystać je do pozyskiwania środków w ramach nowej perspektywy finansowej UE.
3. Uwzględnienie celów krótko- i długoterminowych w planach i strategiach miejskich i uzupełnienie ich o skuteczne narzędzia realizacji.
4. Prowadzenie otwartego dialogu z lokalną społecznością - edukacja, komunikacja planów i decyzji.
5. Wzmocnienie kadrowe w kluczowych instytucjach odpowiadających za niskoemisyjną transformację.
6. Powołanie punktu doradztwa technicznego, prawnego i finansowego dla mieszkańców.
7. Zapewnienie wsparcia osobom najuboższym – dedykowane wsparcie bezpośrednie i mechanizmy podatkowe.
8. Aktywne pozyskiwanie środków – NFOŚIGW, środki UE oraz opracowanie bezpośrednich sposobów wsparcia oraz mechanizmów podatkowych.
9. Wdrożenie nowych modeli biznesowych jako stymulacja rozwiązań rynkowych.
10. Prowadzenie monitoringu i wydawanie np. rocznych sprawozdań – ścisłe przestrzegania reguł i harmonogramów.
Inicjatywa „Antysmogowa mapa drogowa dla Żywca” jest realizowana w ramach projektu „Międzynarodowe Forum Współpracy - Czyste ciepło" i finansowana przez Europejską Inicjatywę na rzecz Ochrony Klimatu – EUKI